Kastamonu Türkleri Hangi Boydan? Tarihin İzinde Anadolu’nun Köklü Kimliği
Bir Merakın Peşinde: Kastamonu’nun Etnik Kökenine Yolculuk
Anadolu’nun kuzeyinde, Karadeniz’in serin rüzgârlarıyla sarılmış, tarih boyunca pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış bir şehir vardır: Kastamonu. Bugün Türkiye’nin kültürel mozaiğinde önemli bir yere sahip olan bu kadim şehir, sadece doğal güzellikleriyle değil, köklü tarihi ve derin etnik geçmişiyle de dikkat çeker. Peki, hiç düşündünüz mü, Kastamonu Türkleri hangi boydan gelir? Bu sorunun cevabı, sadece bir etnik merakın ötesinde, Türk tarihinin bin yıllık göç yollarına, boy yapılarına ve Anadolu’nun etnik dokusuna açılan bir kapıdır.
Türklerin Anadolu’ya Gelişi ve Boy Yapısı
Kastamonu Türklerinin kökenini anlamak için önce Türklerin Anadolu’ya nasıl geldiğine kısaca göz atmak gerekir. 11. yüzyılda Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun öncülüğünde başlayan Anadolu’ya Türk göçleri, Malazgirt Savaşı (1071) sonrası yoğunlaşmış ve Selçukluların ardından beylikler dönemiyle birlikte yerleşim kalıcı hale gelmiştir. Bu göçlerle birlikte Oğuzlar başta olmak üzere çok sayıda Türk boyu, Orta Asya’dan Anadolu’ya gelerek çeşitli coğrafyalara yerleşmiştir.
Oğuzlar 24 ana boya ayrılır. Bu boyların isimleri arasında Kayı, Bayındır, Afşar, Salur, Kınık, Çepni gibi pek çok tanıdık isim bulunur. Kastamonu’nun etnik yapısını anlamak için özellikle bu Oğuz boylarının yerleşim izlerini takip etmek önemlidir.
Kastamonu’da Oğuzların İzleri
Tarihî kaynaklar, Kastamonu ve çevresine 11. ve 12. yüzyıllarda özellikle Çepni, Kayı ve Bayındır boylarının yerleştiğini göstermektedir. Anadolu Selçukluları döneminde kuzeybatı Anadolu’nun Türkleşmesi için görevlendirilen bu boylar, bölgenin hem siyasi hem de sosyal yapısını şekillendirmiştir.
Çepniler: Karadeniz kıyılarında ve Kastamonu’nun kuzey bölgelerinde etkili olan Çepniler, savaşçı kimlikleriyle bilinir ve Bizans sınırlarında aktif görev almışlardır. Günümüzde de bölgede bazı yer adları ve soyadları Çepni kökenli izler taşır.
Kayılar: Osmanlı hanedanının da mensup olduğu Kayı boyu, Kastamonu çevresinde küçük yerleşim birimleri kurmuş, özellikle iç kesimlerde nüfus oluşturmuştur.
Bayındırlar: Oğuzların Üçok koluna mensup olan Bayındır boyu, Kastamonu’nun iç bölgelerinde tarım ve hayvancılıkla uğraşan topluluklar olarak yerleşmiştir.
Arkeolojik ve Dilbilimsel İzler
Tarih bilimi yalnızca yazılı kaynaklara değil, arkeolojik ve dilbilimsel izlere de dayanır. Kastamonu’da yapılan kazılarda, Selçuklu ve erken beylikler dönemine ait mezar taşlarında Oğuz damgalarına rastlanmıştır. Özellikle Çepni boyunun simgesi olan “ok ve yay” figürleri, bölgedeki Türk varlığının en eski işaretleri arasında kabul edilir.
Ayrıca yer adları da köken hakkında önemli ipuçları verir. Kastamonu’da “Çepni”, “Bayındır”, “Kınık” gibi köy adlarının bulunması, bu boyların bölgede kalıcı yerleşim kurduklarının kanıtı olarak değerlendirilir. Dilbilimsel açıdan ise yöresel ağızlarda bulunan bazı eski Oğuzca kelimeler, bu tarihsel sürekliliği destekler niteliktedir.
Genetik ve Modern Araştırmaların Gösterdikleri
Son yıllarda yapılan genetik çalışmalar da bu tarihsel anlatıları destekler niteliktedir. Orta ve Batı Karadeniz bölgelerinde yapılan DNA analizleri, halkın gen havuzunda Orta Asya Türk genetik izlerinin güçlü bir şekilde bulunduğunu ortaya koymuştur. Bu da, Kastamonu halkının büyük ölçüde 11.-13. yüzyıllarda gelen Oğuz Türklerinin torunları olduğunu gösterir.
Modern antropolojik araştırmalar da benzer bir tablo çizer. Kastamonu halkının sosyal yapısı, aile gelenekleri ve hatta halk edebiyatı örnekleri, Orta Asya kültür unsurlarını günümüze kadar taşıyan izlerle doludur. Bu da sadece biyolojik değil, kültürel sürekliliğin de güçlü olduğunu kanıtlar.
Sonuç: Kastamonu’nun Kimliği, Bir Boydan Fazlası
Kastamonu Türkleri, köken olarak ağırlıklı biçimde Oğuzların Çepni, Kayı ve Bayındır boylarının torunlarıdır. Ancak bu kimlik, yalnızca bir boyun adıyla sınırlı değildir. Yüzyıllar boyunca Anadolu’nun kalbinde şekillenen kültürler, gelenekler ve tarihî olaylar, Kastamonu’yu bir “Türk mozaiği” haline getirmiştir. Bugün bu topraklarda yaşayan insanlar, sadece bir boyun değil, bin yıllık bir tarihin mirasçılarıdır.
—
Sizce tarih boyunca boy kimliği ne kadar önemliydi ve bugün hâlâ bu kimlik bizi tanımlıyor mu? Kastamonu’nun kökeniyle ilgili başka hangi izleri merak ediyorsunuz? Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşın, birlikte tarihin izini sürmeye devam edelim.